Medio 2021 publiceert Edumundo een nieuwe digitale, activerende en interactieve uitgave voor Culture and intercultural communication. Het leermiddel is geschreven door niemand minder dan Fons Trompenaars en Riana Schreuders. Graag stellen wij de auteurs aan je voor.
Als kind van een Franse moeder en een Nederlandse vader was Fons Trompenaars op jonge leeftijd al gefascineerd door cultuur en cultuurverschillen. Gedreven door zijn fascinatie promoveerde hij aan de Wharton School of the University of Pennsylvania. Een bewerking van zijn proefschrift resulteerde in het succesvolle boek Riding the waves of Culture, waarvan meer dan 200.000 exemplaren in diverse talen werden verkocht. Met zijn consultancybedrijf THT Consulting is Trompenaars werkzaam op het gebied van diversiteit en inclusie, internationalisering, en fusie en overname.
Riana Schreuders-van den Bergh werkte na haar studie met veel plezier bij THT Consulting in de rol van consultant. Riana werd geboren en getogen in Zuid-Afrika en kwam als uitwisselstudent terecht aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. In Nederland kwam ze haar (Nederlandse) man tegen en na twee jaar op en neer vliegen heeft ze zich, inmiddels meer dan 12 jaar geleden, definitief in Nederland gevestigd. Haar PhD behaalde Riana aan de Universiteit van Pretoria in Zuid-Afrika met een onderzoek over culturele intelligentie, waarna ze aan de slag ging bij THT Consulting. Sinds 2014 is Riana werkzaam als assistent-professor aan de Hogeschool van Amsterdam, maar nog regelmatig geeft ze trainingen met Fons, of schrijven ze samen aan een publicatie, in dit geval een Edubook.
‘’Cultuur gaat over de verschillende groepen en subgroepen waartoe we behoren – nationaliteit, mannen, vrouwen, LGBTQ, generaties, banen enzovoort”, aldus Riana. “Als mens bewegen we ons voortdurend tussen de verschillende groepen en de verschillende rollen die we spelen binnen deze groepen. En in elke nieuwe context vallen we terug op verschillende communicatiepatronen om onszelf verstaanbaar te maken.” Fons geeft aan dat cultuur daarnaast betrekking heeft op de manier waarop groepen mensen reageren op uitdagingen of dilemma’s waarmee ze worden geconfronteerd. “Deze uitdagingen of dilemma’s komen terug op enkele basisthema's: hoe we onze relaties in een groep organiseren, hoe we onze tijd beheren en hoe we omgaan met de fysieke omgeving. Culturen vinden verschillende oplossingen voor de uitdagingen waarmee ze worden geconfronteerd op basis van factoren als het klimaat, de bevolkingsdichtheid, de beschikbaarheid van hulpbronnen, enzovoort. Deze oplossingen leiden tot de vaste gedragspatronen van een groep die van generatie op generatie worden overgedragen.’’
Riana: ‘’Terwijl we ons verplaatsen tussen verschillende culturele rollen en communicatiepatronen, hebben we een nieuw paradigma nodig om ons te helpen omgaan met de toenemende complexiteit waarmee we worden geconfronteerd. Met dit Edubook willen de handvatten geven om dit nieuwe paradigma vorm te geven.‘’
“De wereld wordt steeds kleiner”, vertelt Fons. “Technologie heeft het gemakkelijker gemaakt om in contact te komen met mensen aan de andere kant van de wereld, zonder zelfs maar de huiskamer te verlaten. Ook massale, wereldwijde emigratie brengt verschillende culturen met elkaar in contact. De behoefte aan succesvolle samenwerking en effectieve interculturele communicatie wordt hierdoor steeds groter. Of je nu streeft naar een studie of carrière die grenzen en culturen overschrijdt, of lokaal blijft, het is onvermijdelijk dat je in je dagelijkse leven te maken krijgt met meerdere culturen en nationaliteiten. Dit maakt de vaardigheid om effectief te communiceren over culturele lijnen heen essentieel.’’
Riana vult aan: ‘’Terwijl we aan de ene kant de wereld steeds kleiner zien worden, zien we aan de andere kant ook een beweging in de richting van het behoud van de culturele, nationale of etnische identiteit van een groep. Enerzijds is er een groeiende trend naar globalisering, anderzijds is er een groeiende focus op lokalisme.’’
OF JE NU STREEFT NAAR EEN STUDIE OF CARRIÈRE DIE GRENZEN EN CULTUREN OVERSCHRIJDT, OF LOKAAL BLIJFT, HET IS ONVERMIJDELIJK DAT JE IN JE DAGELIJKS LEVEN TE MAKEN KRIJGT MET MEERDERE CULTUREN EN NATIONALITEITEN
Volgens Fons is dit Edubook bedoeld voor iedereen die zijn interculturele competenties wil verbeteren. “Of je nu een manager bent die te maken heeft met strategische en organisatorische kwesties of een student die voor het eerst in aanraking komt met communicatietheorieën.’’
Riana: “Het Edubook biedt de mogelijkheid om de diepte en breedte van culturele verschillen op een interactieve en veelomvattende manier te verkennen. Door middel van theorie, cases, videoclips en activiteiten biedt het Edubook de tools die nodig zijn om de interculturele competenties en communicatieve vaardigheden van studenten en professionals te verbeteren.’’
Fons geeft aan dat managementboeken over cultuur traditioneel gezien waslijsten bevatten van wat je wel en niet mag doen voor succesvolle interactie. “Niet zelden versterken deze boeken hierdoor juist culturele stereotypen. Ook laten ze de student vaak achter met de boodschap: ‘dit zijn de verschillen en veel succes ermee in de praktijk’. Met dit Edubook willen we een integratieve en praktijkgerichte benadering van cultuur bieden, waarbij de competentie om tegengestelde standpunten op nieuwe en verrassende manieren te combineren centraal staat.’’
Riana stelt dat het Edubook ook belangrijke voordelen biedt ten opzichte van een traditioneel boek. “Het Edubook is een interactief en digitaal leermiddel waarin studenten zelfstandig kunnen werken aan hun culturele competenties en via het docentendashboard kunnen docenten coachen, motiveren en feedback geven. Ideaal in tijden van Covid-19 en online onderwijs. Daarnaast is de inhoud zo ingedeeld dat je kunt kiezen om er lineair doorheen te navigeren, zoals in een traditioneel boek, of om alleen de meest relevante onderwerpen te behandelen. Ten slotte is het Edubook gebaseerd op meer dan 30 jaar consultancyervaring op het gebied van Cross-Cultureel Management.‘’
MET DIT EDUBOOK WILLEN WE EEN INTERGRATIEVE EN PRAKTIJKGERICHTE BENADERING VAN CULTUUR BIEDEN, WAARBIJ DE COMPETENTIE OM TEGENGESTELDE STANDPUNTEN OP NIEUWE EN VERRASSENDE MANIEREN TE COMBINEREN CENTRAAL STAAT
Riana: ‘’De kern van het Edubook is de 4-R-benadering: Recognition, Respect, Reconciliation, Realization. Deze benadering is ontwikkeld in de adviespraktijk van Trompenaars Hampden-Turner. In tegenstelling tot de meer traditionele methoden, is de 4-R-benadering expliciet bedoeld om culturele verschillen op een integratieve en dynamische manier te benaderen en daarmee resultaten te bereiken die groter zijn dan de som der delen.’’
‘’Recognition is de eerste stap van de 4-R-benadering”, vult Fons aan. “Het draait hier om het identificeren en begrijpen van culturele waarden, perspectieven, attitudes en gedragingen en hun implicaties voor effectieve interacties.
Respect is de tweede stap in het proces: het gaat hier om het besef van de dualiteit van waarden en het vermogen om de ander te begrijpen en niet direct te veroordelen.
Reconciliation is de derde stap in het proces. Het is vooral deze derde stap wat dit Edubook onderscheidt van de vele andere boeken over cultuur. Respect hebben voor de ander is namelijk niet genoeg om de unieke sterke punten van twee verschillende culturen te benutten. Reconciliation is de methode om tegengestelde culturele standpunten te transformeren in complementaire waarden. Denk bijvoorbeeld na over het functioneren van het menselijk lichaam. Sommige processen zijn gedecentraliseerd, zoals de hartslag. Ze gebeuren onbewust. Hierdoor kun je je concentreren op andere processen die in je bewuste geest plaatsvinden. Als er echter iets misgaat met het hart, neemt de bewuste geest het over zodat er om hulp gevraagd kan worden. Het lichaam is een combinatie van gecentraliseerde en gedecentraliseerde processen. Bij verschillen in culturen op individueel of groepsniveau kunnen deze verschillen ook worden gecombineerd om nieuwe waarden te creëren die, zoals Riana al zei, verder gaan dan de som der delen.
Realisatie is de laatste stap in de 4-R-benadering en is het proces van het omzetten van strategieën in uitvoerbare acties, succes evalueren en corrigerende maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat men op koers blijft.’’
DE KERN VAN HET EDUBOOK IS DE 4-R-BENADERING: RECOGNITION, RESPECT, RECONCILIATION, REALIZATION
Fons: ‘’We gebruiken altijd de Engelse term Reconciliation, omdat het woord niet goed te vertalen is naar het Nederlands. Daarom hebben de Fransen ook twee woorden hiervoor: conciliation en réconciliation. Wij spreken over conciliation. Het Franse conciliation is veel actiever dan het Nederlandse woord verzoening. Het Cambridge-woordenboek definieert reconciliation als ‘the process of making two opposite beliefs, ideas, or situations agree.’’
De sleutel tot Reconciliation ligt in het idee van dilemma’s. Twee waarden die schijnbaar tegenstrijdig zijn, vormen een dilemma dat moet worden opgelost. Terwijl traditionele cultuurmodellen verschillen vaak als lineair beschouwen, verwijst reconciliation naar het vermogen om de tegenstellingen te combineren of te integreren om win-win-oplossingen te creëren die verder gaan dan louter compromissen.‘’
Riana benadrukt: ‘’Reconciliation betekent verschillende standpunten met elkaar verbinden zonder de cultuur van de ander of die van jezelf tekort te doen. Een goede reconciler moet onder andere zowel inspireren als luisteren, zelf beslissingen nemen maar ook kunnen delegeren en de analytische vaardigheden hebben om bijdragen in een grotere context te plaatsen.’’
‘’Ook humor kan erg belangrijk zijn bij reconciliation”, vult Fons aan. “Wanneer je tegenstellingen samenbrengt die hierdoor opeens logisch worden of juist niet, kan dit erg grappig zijn. John Cleese vertelde mij in deze context ooit deze mop: ‘Er waren vier gevangenen die zaten te kaarten, één speelde vals en die hebben ze de gevangenis uitgegooid.’’
TERWIJL TRADITIONELE CULTUURMODELLEN VERSCHILLEN VAAK ALS LINEAIR BESCHOUWEN, VERWIJST RECONCILIATION NAAR HET VERMOGEN OM DE TEGENSTELLINGEN TE COMBINEREN OF TE INTEGREREN OM WIN-WIN-OPLOSSINGEN TE CREËREN DIE VERDER GAAN DAN LOUTER COMPROMISSEN
Riana beaamt dat dit een uitdaging kan zijn voor docenten. “In ons Edubook gaat het erom dat je studenten begeleidt in het proces van anders denken en dit gaat echt veel verder dan standaard stereotyperingen over cultuurverschillen. Een eerste stap voor een docent kan zijn om eerst het Edubook en de daarbij behorende mindset zelf te verkennen. Ben je als docent goed bekend met de basis, dan is het straks gemakkelijker om de benodigde stap te maken van docent naar facilitator/coach.”
Fons sluit daarop aan: ‘’Een docent kan door de 4-R-benadering ook de mindset ontwikkelen om beter met cultuurverschillen in de eigen klas om te gaan. Een simpel voorbeeld: als je voor een Franse klas staat, dan is je docentenrol vaak Cartesiaans, oftewel deductief, je legt eerst het model uit om vervolgens via opdrachten, zoals een case, te controleren of de uitleg goed begrepen is. Als je datzelfde doet in Amerika, krijg je waarschijnlijk commentaar op de droge theorie. In Amerika willen ze eerst de cases behandelen om vervolgens de case uitgelegd te krijgen aan de hand van de theorie. Je doet in principe hetzelfde als voor een Franse klas, alleen in een andere volgorde. Maar wat doe je nu als je een gemengde klas hebt? De 4-R-benadering biedt het antwoord op deze vraag. En hoe meer bedreven een docent is in het toepassen van deze benadering, hoe beter hij zijn studenten hierin kan begeleiden.’’
Fons: ‘’Riana en ik zijn op dit moment druk bezig om een trainingsprogramma te ontwikkelen voor docenten. We willen docenten helpen om zich de 4-R-benadering eigen te maken en hun daarnaast trainen om het Edubook goed te kunnen toepassen binnen het eigen lesprogramma. Houd de mailberichten en website van Edumundo dus in de gaten!”
Het Engelstalige Edubook Culture and intercultural communication richt zich vooral op de toepassing van interculturele vaardigheden. Met het 4-R model (Recognition, Respect, Reconciliation, Realization) als centraal punt wordt geleerd om interculturele competenties onder de knie te krijgen. Het draait niet alleen om het respecteren en herkennen van cultuurverschillen. Reconciliation, ofwel de stap die daarna gemaakt moet worden om praktische oplossingen te vinden, is minstens zo belangrijk. Het Edubook stimuleert een manier van denken die in elke interculturele situatie toegepast kan worden,
Heb je naar aanleiding van dit artikel vragen of interesse in een van onze leermiddelen?
Neem gerust contact met ons op via onderstaande button.